SPO bestaat 30 jaar!

Leren en ontwikkelen is een kans. En dat is waar wij voor staan, voor het continu denken in kansen. De continue ontwikkeling van kennis die wij bieden creëert nieuwe mogelijkheden. Voor organisaties, voor individuen, voor de hele pensioensector.

In 1991 en nu nog steeds staan onze missie en visie in het teken van kennis verbinden en continue ontwikkeling. Omdat we geloven dat een mens verandert. Een organisatie verandert… En wij veranderen met u mee. Continu, wat uw ambitie ook is!

Ook de ontwikkeling van de huisstijl van SPO ontwikkelde zich door de afgelopen jaren. In 1991 lanceerde we ons eerste logo, in 2003 vonden we het tijd voor een logo die meer bij de tijd paste. Hier hebben we dan ook bijna 20 jaar mee gedaan.

Ons huidige logo is nog vrij nieuw en in 2020 ontwikkeld. Dit logo staat voor de continue ontwikkeling van de sector, de mensen die werkzaam zijn in de sector en de rol die SPO daarin speelt.

Start bij SPO: thuiswedstrijd

Dat is schrikken: alweer 30 jaar lesgeven bij SPO. Maar altijd leuk en leerzaam voor mezelf en de cursisten. Het begon allemaal in een zaaltje bij MN met de Basis Opleiding Pensioen (BOP). Een thuiswedstrijd want begin jaren ’90 werkte ik zelf bij MN.

Veel gezucht bij de cursisten over die dikke pillen van ordners waar al het lesmateriaal in te vinden was. Geen online omgeving, maar allemaal papierwerk. Maar al wel interactief door de vele werk- en rekenopdrachten die uitgevoerd moesten worden. Ik was de halve opleidingsdag bezig met de opdrachten op papier uit te delen en na afloop nog eens alle uitwerkingen in te nemen en te bekijken.

2 werkvormen sprongen er wel uit: het levenswegspel en de pensioenquiz. Het levenswegspel was een soort ganzenbord waar de cursist doorheen moest springen. Onderweg een scheiding hier, arbeidsongeschiktheid daar en als het tegenzat overleefde je het bordspel niet zodat er een partnerpensioen uitgekeerd moest worden. Het levenswegspel zorgt voor bewustwording van de omstandigheden in je leven die uiteindelijk bepalen wat je pensioen wordt.

De grote uitsmijter was de pensioenquiz met een heuse cadeaubon voor de winnaar. Met de jury werd niet gediscussieerd!

De uitvoering was niet via powerpointpresentaties maar met een overheadprojector en transparante slides. Doet ’t altijd, geen gedoe met internetverbindingen!

En dan de spanning voor het examen, met de vaste vraag tijdens de laatste les: kun je zeggen welke onderdelen niet gevraagd worden? Dat scheelt weer een hoop leeswerk. Maar ik moest ze teleurstellen, ik stelde de vragen niet op, en al had ik dat wel gedaan, ging ik er natuurlijk niets over vertellen. Het examen was geen gelopen race, want circa 1/3 van de cursisten moest het nog een keertje overdoen.

De SPO-organisatie begin jaren 90: met z’n drieën

Die dikke mappen werden voor de cursus samengesteld en naar de cursisten gestuurd door de SPO-organisatie. Bestaande uit Gerard Mars (moest de boel enige sturing geven), Theo Morsch (actuaris, dus de inhoudelijke persoon) en Laura van Gent (die het echte werk deed). SPO was gehuisvest in Amsterdam, ze hadden een kamertje bij het toenmalige PVF (tegenwoordig onderdeel van Achmea). Wel even wat anders dan een mooie verdieping in het World Trade Center te Den Haag!

Andere cursussen, andere technieken, andere organisatie

Het aanbod pensioenopleidingen van SPO breidde uit met toenemende eisen van de toezichthouder voor pensioenfondsbestuurders. Dat betekende voor mij ook andere deelnemers aan de opleidingen, zoals bestuursleden en vooral veel leden van deelnemersraden. Later werden dat leden van verantwoordingsorganen. De zogenaamde governance-opleidingen brengen ook een andere benadering van de cursisten met zich mee. Ze werden meer aangemoedigd om mee te denken, want het gaat niet alleen om kennis verwerven, maar ook om inzicht in de materie te krijgen en dit toe te passen op de praktijk.

Voorzichtig deden tijdens de cursus de beamers hun intrede en automatische, uit het plafond neerdalende, projectieschermen. Dat zag er wel al professioneler uit.

Omdat SPO van opleidingslocatie wisselde, heb ik in de loop der jaren tientallen leslokalen van binnen gezien, totdat Woudschoten te Zeist in beeld kwam. Daar worden nu de afgelopen jaren naar alle tevredenheid de cursussen gehouden. Een prima locatie, ook om groepjes apart werkvormen te laten uitwerken.

De dikke mappen werden ingeruild voor de online leeromgeving. Geen dikke geprinte mappen meer maar hapklare studieblokken die je altijd en overal kan benaderen via de computer (internet en een laptop wel vereist uiteraard).

2020 & 2021: even andere koek

Maar dan: Corona! Het lesgeven gaat door, maar dan online. Aan online zijn we inmiddels bij SPO wel gewend door mooie tools als de online-omgeving van de opleidingen, SPO-perform, etc. Maar ook lesgeven is wel even wat anders. Gelukkig kun je met ZOOM de cursisten ook in groepjes apart zetten, dus kunnen de casussen gewoon doorgaan. Het is even wennen maar gelukkig kunnen de opleidingen door blijven gaan.

Vooruitblik

Ik zie met frisse zin de komende periode tegemoet. 30 jaar zitten erop en ik hoop zeker nog een tijd les te blijven geven.

Barend de Leijster – docent vanaf het 1^e uur bij SPO

Het is 1998. Ik geef cursus over de verslaggevingsrichtlijn voor pensioenfondsen voor startende bestuurders voor SPO. Ik heb de sheets voor de overheadprojector klaar. Zal het apparaat het doen? Eerst nog bij Stichting Pensioen Opleidingen langs om materiaal op te halen. Voorzichtig naar achteren rijden en hopen dat er een plekje is om te parkeren. Gelukkig dat lukt. De smalle trappen op, gelukkig de doos met materiaal staat klaar. Nu naar Bilderberg Wolfheze. Langs het binnenzwembad naar de zaal. Deuren open, frisse lucht naar binnen, midden in de bossen, een eekhoorn glipt weg. Snel alles klaarleggen, flinke setjes papier per cursist en een dikke map om alles in te doen met witte tabbladen, over een half uur komen de eerste cursisten. Nog even met de servicemedewerker regelen dat de lamp van de projector wordt vervangen. Wie zullen er komen, welke fondsen? Hoeveel zullen ze al weten, hebben ze hun jaarverslag bij zich? We bespreken de sheets en ik beantwoord vragen. Onontgonnen terrein voor sommige cursisten. De theorie behandelen, later kunnen ze het nog eens nalezen in de map. Sommige fondsen werken nog met de jaarstaten Pensioen- en Verzekeringskamer met een nietje erdoor. Ik neem de evaluatieformulieren in die zijn ingevuld en stuur het in de antwoordenveloppe naar SPO.

Het is 2021. Vanmiddag geef ik verslaggeving voor pensioenfondsen voor startende bestuurders. Ik kijk nog even in de elektronische leeromgeving of er vragen van cursisten zijn die ik nog niet beantwoord heb. Een mooie mix van cursisten vanmiddag, medewerkers die bestuursondersteuning doen, iemand van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en een journalist die meer van pensioenen wil weten. Daarnaast bestuurders van een APF, een PPI en een beroepspensioenfonds en van ondernemingspensioenfondsen, bedrijfstakpensioenfondsen. Nog snel contact met kantoor hoe laat het evaluatieformulier vanmiddag klaar staat en wat de laatste stand is van hoever cursisten de stof in de elektronische leeromgeving hebben doorgenomen. Ik start de link voor de zoom-sessie op en maak de laatste afspraken met de SPO-host. Presentatie en cases heb ik klaar staan om te delen met de cursisten. Velen heb ik al mee gechat naar aanleiding van vragen over de theorie. Snel verder met elkaar kennismaken. Eerst een gesprek over voorbeelden van goede jaarverslagen in andere sectoren, wat voorbeelden ter inspiratie laten zien. Dan in digitale breakout sessies de cursisten hun ervaringen met hun eigen jaarverslagen met elkaar laten delen. Mooie discussies over ambities voor het jaarverslag, aan de wet voldoen of gebruiken als middel om verantwoording af te leggen. Plenair delen, zorgen dat iedereen inbrengt geeft. Dan vragen over de theorie die ze in de elektronische leeromgeving doorgenomen hebben en verdiepende vragen. Hoe ga je als bestuur verantwoordelijkheid nemen voor het jaarverslag? Hoe ga je om met accountant, actuaris, sleutelfunctiehouders en hun rapportages en welke rol speelt de audit commissie en de raad van toezicht bij het jaarverslag? Een wereld van verschil met voor 1998 toen de jaarverslaggevingsrichtlijn nog moest worden ingevoerd.

Henk-Jan Strang – docent SPO

1991: Bij de oprichting van SPO was de rekenrente “ten hoogste 4%”. Dit betekende in de praktijk dus 4%.

15 jaar geleden, in 2006, geef ik mijn eerste les. De rekenrente wordt net aangepast naar een risicovrije marktrente: iedere looptijd heeft zijn eigen rente en DNB publiceert deze rente iedere maand. De markt die wordt gebruikt is de markt voor interest rate swaps (IRS; jammer dat je het Nederlandse begrip “renteruil” zelden hoort).

Renteswap: wat is dat?
Dat levert voor mij als beginnend docent voor deze doelgroep een paar uitdagingen op: wat is een renteswap? Waarom is de swaprente risicovrij? En wat is er mis met 4%? Dat ik in mijn eerste les ook curverisico probeer uit te leggen, blijkt iets te ambitieus in 2006.

Vol goede moed went de sector aan de nieuwe rekenrente
Waar de balanspost “VPV” eerst de vraag beantwoordde “wat heb ik nodig voor mijn onvoorwaardelijke verplichtingen als ik 4% rendement per jaar maak?” is dat nu veranderd.
De nieuwe vraag is “wat zou het kosten als ik vandaag een risicovrije beleggingsportefeuille maak die precies dezelfde kasstromen oplevert als mijn onvoorwaardelijke verplichtingen?”
Of korter: “wat zou het kosten als ik mijn onvoorwaardelijke verplichtingen inkoop tegen de actuele risicovrije rente?”. Deze vraag zal de komende jaren nog een aantal keren wijzigen.

Vaststelling van de rekenrente
Eind 2011 is de marktrente zo laag, dat kortingen dreigen. De kredietcrisis en de daaropvolgende eurocrisis zijn bestreden met renteverlagingen en de ECB koopt zelfs staatspapier op. Per 31 december 2011 stelt DNB de rekenrente vast als het gemiddelde van de swaprente over de afgelopen 90 dagen. De vraag die met de VPV wordt beantwoord, is dus “wat zou het kosten als ik mijn onvoorwaardelijke verplichtingen inkoop tegen de gemiddelde rente van de afgelopen 90 dagen?”.

Welke vraag stellen we nu?
Via het “septemberpakket” introduceert de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in 2012 de UFR, de Ultimate Forward Rate. Kort geformuleerd: het renteniveau waar voor heel lange looptijden naartoe wordt gewerkt, maar dat nooit gehaald wordt (voor de lange versie kunt u bij SPO terecht). Deze UFR is gelijk aan 4,2%: 2% inflatie + 2,2% reële rente. De rekenrente is tot looptijden van 20 jaar gelijk aan de swaprente en klimt voor langere looptijden geleidelijk richting UFR. Het voortschrijdend gemiddelde blijft. De vraag die met de VPV wordt beantwoord, is dus “wat zou het kosten als ik mijn onvoorwaardelijke verplichtingen inkoop tegen de swaprente, voor looptijden van meer dan 20 jaar gecorrigeerd met een UFR van 4,2%, gemiddeld over de afgelopen 90 dagen?”. Per 1 januari 2015 vereenvoudigt DNB de rekenrente: het voortschrijdend gemiddelde wordt afgeschaft. De vraag die met de VPV wordt beantwoord, is weer iets korter.

DNB kan niet met vakantie
Het eerste halfjaar van 2015 werkt de sector volop aan het nFTK, het nieuw Financieel Toetsingskader. De financiële opzet wordt opnieuw vastgelegd op basis van nieuwe regels over bijvoorbeeld kostendekkende premies en toekomstbestendige indexatieregels. Pensioenfondsen dienen deze nieuwe opzet, soms met moeite, voor de deadline van 30 juni in. De vakantie begint. Maar niet voor DNB. Na uitgebreid onderzoek past DNB de UFR aan. De rente is flink gedaald sinds die 4,2% is gekozen. De nieuwe UFR is gelijk aan het voortschrijdend gemiddelde van de 20-jaars forward over de afgelopen 120 maanden. En omdat de rente de afgelopen 10 jaar is gedaald, zal de nieuwe UFR voorlopig ook nog blijven dalen.

De basis verandert steeds
De vraag die met de VPV wordt beantwoord, is vanaf nu dus “wat zou het kosten als ik mijn onvoorwaardelijke verplichtingen inkoop tegen de swaprente, voor looptijden van meer dan 20 jaar gecorrigeerd met een UFR die gelijk is aan het voortschrijdend gemiddelde van de 20-jaars forward over de afgelopen 120 maanden?”. Elke maand daalt die UFR een beetje, waardoor de VPV een beetje stijgt. Het vergelijken van die VPV (en daarmee van dekkingsgraden) over de tijd is dus een hachelijke zaak: de basis verandert elke keer weer.

De rekenrente is ook continu in ontwikkeling
In 2020 adviseert de Commissie Parameters om de rekenrente opnieuw aan te passen. De marktrente is bepalend voor looptijden tot 30 jaar en voor de UFR wordt het voortschrijdend gemiddelde van de 30-jaars forward gebruikt, zo luidt het advies. DNB neemt dit advies in stappen over. Per 1 januari 2021 wordt de rekenrente voor driekwart gebaseerd op de 20-jaars forward en voor een kwart op de 30-jaars forward, per 1 januari 2022 elk voor de helft, per 1 januari 2023 is de verhouding één op drie en per 1 januari 2024 is het advies van de Commissie volledig overgenomen.

Ik laat het nu maar aan de lezer om de vraag te formuleren die met de VPV wordt beantwoord. Voor mij als docent geldt dat ik elke keer weer wat nieuws te vertellen heb. En dat is maar goed ook: 15 jaar hetzelfde verhaal vertellen zou wel heel saai worden.

Gerard van de Kuilen – docent SPO

In 2006 is de voorloper op de handreiking geschikt pensioenfondsbestuur ontwikkeld. Toen heette dat nog de ‘Plan van Aanpak Deskundigheidsbevordering Pensioenfondsen’.

Op 13 december 2006 hebben de voorzitters van de Stichting van de Arbeid en de voorzitter van het Coördinatieorgaan Samenwerkende Ouderenorganisaties (CSO)  een Intentieverklaring ondertekend over deskundigheidsbevordering van pensioenfondsbestuursleden. In deze intentieverklaring worden de pensioenkoepels, de Stichting Ondernemingspensioenfondsen (OPF), de Vereniging van Bedrijfstakpensioenfondsen (VB) en de Unie van Beroepspensioenfondsen (UvB), opgeroepen tot het treffen van maatregelen ter bevordering van de deskundigheid van zowel bestuursleden van pensioenfondsen als van leden van deelnemersraden en verantwoordingsorganen.

Bij deze maatregelen kan naast de mening van de Stichting van de Arbeid en het CSO onder andere worden gedacht aan het vaststellen van deskundigheidseisen te stellen aan bestuursleden van pensioenfondsen, leden van deelnemersraden en van verantwoordingsorganen.

OPF, VB en UvB hebben dit verzoek ter hand genomen. Nadat op 16 april 2007 een eerste versie van het plan is gepresenteerd, niet veel later is een tweede versie gemaakt. In deze tweede versie zijn op- en aanmerkingen op de eerste versie, waaronder van DNB, voor zover mogelijk en relevant verwerkt. Daarnaast is een hoofdstuk toegevoegd waarin aandacht wordt besteed aan deskundigheidseisen voor het intern toezicht.

Dit Plan van Aanpak bevat een nadere uitwerking van de principes voor Pension Fund Governance (A12-A14) waarin wordt gesteld dat het bestuur ervoor zorgdraagt dat aan alle deskundigheidseisen wordt voldaan. Een eigen deskundigheidsplan en een periodieke evaluatie van het functioneren van het bestuur maken daarvan onderdeel uit.

In 2009 DNB kondigt bij de pensioenkoepels aan na te willen denken over het opstellen van een Beleidsregel Deskundigheid waarin ook competenties en integriteit een plaats krijgen.

Overigens is er in die jaren een PCD, een commissie die zich namens de drie pensioenkoepels bezig houdt met Deskundigheid en het opstellen van de eindtermen.

Op 31 januari 2014 heeft het Bestuur van de Pensioenfederatie ingestemd met de tekst van de Handreiking geschikt pensioenfondsbestuur welke voortborduren op Aanbevelingen geschikt pensioenfondsbestuur van 2013. Hierin wordt voor het eerst gesproken over Deskundigheid, competenties én Professioneel gedrag als een samenstel van elementen die in gezamenlijkheid de mate van geschiktheid bepalen.

Deze Handreiking wordt geactualiseerd in 2017 waarbij er een extra niveau B+ wordt gedefinieerd voor deskundigheidsgebied Vermogensbeheer en Risicomanagement. Ook wordt het begrip diversiteit in de pensioensector nader geduid.

In 2021 komt er een nieuwe versie van de Handreiking.

Het is alweer drie jaar geleden dat we het innovatieve microlearning platform SPO Perform hebben gelanceerd. Toen we het platform lanceerden, begonnen we met tien korte video’s opgenomen door onze eigen docenten die enthousiast voor de camera sprongen. In fact; dit was één van onze allereerste microlearnings.

Inmiddels staan er ruim 1500 microlearnings op het platform. Naast korte video’s kunt u, onder andere, artikelen (interactieve) infographics en performance support bestanden, zoals checklists vinden. Pensioenfondsen geven good practices prijs en naast de docenten hebben we ook vele contentpartners die meewerken aan het ontwikkelen van interessante microlearnings.

Ook kunt u deelnemen aan diverse communities op relevante onderwerpen zoals de INZICHT-community.

Onder de inmiddels 1200 gebruikers zijn de volgende zoekwoorden het populairst:
1.       ALM
2.       Risicohouding
3.       Kostendekkende premie    

De top 3 meest bekeken content is:

1. Leerpad: Nieuw Pensioencontract – Bekijk het leerpad
2. Basis: Kostendekkende premie. Het verschil tussen de feitelijke premie, de zuiver kostendekkende premie en de gedempte kostendekkende premie. Door Daan Kleinloog, Sprenkels en Verschuren. Bekijk microlearning
3. Basis: Evenwichtige belangenafweging. Het vormgeven van pensioenbeleid is een kwestie van afwegen van belangen. Het is de taak van een pensioenfondsbestuur om dit op een evenwichtige wijze te doen. Bekijk microlearning

Nog niet bekend met SPO Perform? Kijk hier voor meer informatie.

Stichting PensioenLab is in 2014 opgericht door FNV Jong, VCP Young Professionals en CNV Jongeren.
Het doel? Meer stemgeluid van jongeren in het pensioendebat brengen.

Om jongeren tot 35 jaar te enthousiasmeren voor een plek in een pensioenfondsbestuur of verantwoordingsorgaan is de PensioenLab Academie opgericht. Tijdens de PensioenLab Academie krijgen jongeren colleges van ervaringsdeskundigen. In 2018 ontstond er een mooie samenwerking tussen SPO en PensioenLab. SPO stelde de online leeromgeving beschikbaar en bood een selectie van de inhoud van de modules ‘Geschikt worden op niveau A’. De FNV leverde de docenten die goedgekeurd zijn door SPO om de bijeenkomsten te verzorgen.

Ook in 2021 organiseert Stichting PensioenLab samen met SPO de PensioenLab Academie. Vanaf oktober zullen 10 jonge mensen tussen de 18 en 35 jaar oud worden opgeleid tot toekomstig pensioenfondsbestuurder. Op deze manier willen we ook jongeren betrekken, informeren en opleiden om hun stem te laten horen binnen de pensioensector. 

Ervaringen lezen van de deelnemers zelf? In 2020 hebben we twee deelnemers van de PensioenLab Academie geïnterviewd. Het interview lees je hier.

Wat heeft SPO gemeen met Dell, Worldbank, Danone, Nasscom, Mastercard en Mars?
Allen werken op het platform Edcast met als doel ‘leren naar next level’ te brengen. SPO maakt gebruik van het platform Edcast voor SPO Perform om werken en leren samen te brengen in de pensioensector.

Geweldig dat ons sectorale initiatief dinsdag 12 november 2019 op Stanford University door EdCast beloond is met een Innovation & Impact award!

In 2019 hebben in totaal 2695 deelnemers deelgenomen aan een (online) SPO training. Deze deelnemers zaten in totaal in 310 georganiseerde bijeenkomsten.

COVID-19 heeft ook impact op SPO. Gelukkig is leren een continu proces dat altijd doorgaat. In 2020 hebben we 1741 deelnemers over 238 georganiseerde online bijeenkomsten opgeleid. 

Soms raken dingen ineens in een stroomversnelling.

We begonnen 2020 enthousiast met verschillende opleidingen, zoals we gewend waren gewoon op locatie en fysiek. Helaas duurde dat niet lang en vanaf maart 2020 moest SPO snel schakelen. Door de uitbraak van corona kon fysiek opleiden niet meer. Dat vroeg van iedereen wendbaarheid, ook bij SPO. Iedereen schakelde snel om en eind maart begonnen we met de eerste online bijeenkomsten. Het was zeker in het begin even wennen maar gelukkig ontvingen we positieve reacties.

Heel mooi dat in deze tijden de bijeenkomsten op een virtuele manier door kunnen gaan.

Ik heb respect voor de wijze waarop SPO de digitale bijeenkomst heeft ingericht, waarmee toch nog wordt bereikt dat er leuke interactie en kennisoverdracht is.

Er was veel ruimte voor interactie en vragen en het uiteengaan in subgroepjes vond ik fijn.

Al jaren werd erover gesproken: Een nieuwe inrichting van het huidige pensioenstelsel.
Op 12 juni 2020 werden de sociale partners en het kabinet het eens over de praktische uitwerking van het pensioenakkoord dat zij het jaar daarvoor overeen zijn gekomen.

SPO verbindt kennis en expertise in de pensioensector. We zetten in op innovatieve, effectieve én efficiënte leeroplossingen. Omdat u, als individu of organisatie continu wil blijven leren en optimaal moet presteren. Iedere kans om leren en presteren makkelijker en efficiënter te maken, benutten we voor u.

Daarbij staan inzicht in- en grip op de ontwikkeling centraal. We denken in een continu proces, niet in momenten. Want we weten dat u daar het beste mee geholpen bent.

SPO lanceert in september 2020 het leer- en opleidingsprogramma INZICHT: samen focus op het nieuwe pensioenstelsel. We ondersteunen de sector met webinars, verdiepende modules en een community in SPO Perform. Hierbij houden we u aangesloten op de actualiteiten in de transitie naar het nieuwe pensioenstelsel.

In de zomer van 2021 ligt de focus van de SPO summerschool op de keuzes in het nieuwe pensioencontract, invaren en de communicatie in de transitie naar het nieuwe pensioenstelsel.

Wekelijks kijken we vanuit een bepaalde invalshoek naar het pensioenakkoord met interviews en ondersteunende microlearnings die extra uitleg geven over de verschillende aspecten van het pensioencontract. Bestuurders, sociale partners en andere stakeholders geven een inkijkje in het proces en de keuzes die zij maken of van plan zijn om te maken.